ศาล
ต่างๆที่ปรากฏอยู่ในสังคมไทยเรานั้น
บรรดาศาลที่มีความใกล้ชิดกับผู้คนอย่างเรามากที่สุดก็คงจะเป็น ศาลพระภูมิ
ศาลเจ้าที่ ศาลตายาย เป็นต้น เเล้วมีข้อสังเกตศาลเหล่านี้อย่างไรกันบ้าง??
ศาลพระภูมิ เป็น
แท่นบูชาอย่างหนึ่ง สำหรับให้วิญญาณ พระภูมิเจ้าที่ หรือเทวดา ได้อยู่อาศัย
พบได้ทั่วไปในประเทศไทย ประเทศลาว และประเทศกัมพูชา มีลักษณะเป็นบ้านหรือวิหารหลังเล็กตั้งอยู่บนเสาเดี่ยวหรือปะรำทำจากปูนหรือ ไม้ เป็นต้น
ตั้งไว้ในจุดที่เป็นมงคลตามความเชื่อ จุดที่เป็นมงคลนี้ถูกกำหนดโดยพราหมณ์
ซึ่งมักจะอยู่ริมรั้วหรือมุมหนึ่งนอกบ้าน
และบ้านหนึ่งก็อาจมีศาลพระภูมิมากกว่าหนึ่งหลัง ศาลพระภูมิมีเสาเดียว
มีการตั้งเชิญที่ถูกต้อง
ในความเชื่อเรื่องพระภูมิถือว่าจะต้องบวงสรวงท้าวมหาราชทั้งสี่ซึ่งมี
หน้าที่ดูแลพื้นที่บนโลกและจะส่งพระภูมิเทวามาอยู่ที่ศาลพระภูมิ
ก็จะคุ้มครองดูแลผู้พักอาศัยในบ้าน (ท้าวมหาราชทั้งสี่คือ “ท้าวธตรฐ”
มีพวกคนธรรพ์ เป็นบริวาร, ท้าววิรุฬหกะ มีกุมภัณฑเทวดาเป็นบริวาร,
“ท้าววิรูปักษ์” มีพวกนาคเป็นบริวาร, “ท้าวเวสวัณหรือท้าวเวสสุวัณ”
มีพวกยักษ์ เป็นบริวาร)
ศาลเจ้าที่
ที่มามักจะเป็นวิญญาณที่ปกปักษ์รักษาบ้านเรือนต่าง ๆ เช่น บรรพบุรุษ
เจ้าของที่ดิน เจ้าที่เจ้าทาง ลักษณะส่วนใหญ่จะเป็นเรือนไทยจำลองแบบบ้าน มี
เสา 4 เสา หรือ 6 เสา การสักการะศาลพระภูมิ เเละศาลตา-ยาย
เป็นการสักการะด้วย พวงมาลัย ดอกไม้ ธูปเทียน และเครื่องสังเวย
ให้พระชัยมงคล ในศาลพระภูมิ กับวิญญาณที่สถิตอยู่ในศาลตา-ยาย
ซึ่งมักจะทำก่อนพิธีกรรมหรือตามความเชื่อศรัทธาของบ้านนั้นๆ
วิธีสังเกตุศาลทั้งสองชนิดคือ
ศาลพระภูมิจะมีความสูงกว่าและมีเสาเดียวขนาดใหญ่
ส่วนศาลเจ้าที่หรือศาลตา-ยายนั้น
จะมีสี่เสาขนาดเล็กและมีความสูงที่ต่ำกว่าศาลพระภูมิ
และเมื่อเราหันหน้าเข้าหาศาล
ศาลพระภูมิต้องอยู่ซ้ายมือและศาลเจ้าที่นั้นจะอยู่ขวามือ
ส่วนใครจะตั้งทั้งสองศาลก็ได้ หรือเลือกตั้งเพียงศาลใดศาลหนึ่ง
เช่นตั้งเพียงศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่
เพราะจริงๆแล้วทั้งสองศาลก็ล้วนเป็นเหมือนเจ้าที่
ซึ่งคอยดูแลพื้นที่และผู้อาศัยในบ้าน แต่พระภูมินั้นมาจากเทพ
จึงมีพลังมากกว่า สังเกตุในการจุดธูป ศาลพระภูมิจะจุดธูปห้าดอก
ส่วนศาลเจ้าที่เพียงดอกเดียวหรือสามดอกเท่านั้น
ศาลพระภูมิและศาลเจ้าที่ เปรียบเหมือนบ้านที่อยู่อาศัย
ไม่ควรปล่อยให้ชำรุดแตกหัก เก่านาน รวมทั้งตุ๊กตาตัวแทนพระชัยมงคล ตา-ยาย
คนรับใช้ นางรำ ช้างม้า ควรดูแลทำความสะอาดให้สวยงาม จัดหามาเปลี่ยนใหม่
บูชาด้วยธูปเทียนดอกไม้ พวงมาลัย และเครื่องสังเวยตามโอกาสที่ควร
